Assurbanipal

Aszurbanipal, Asurbanipal, w tradycji greckiej Sardanapal, w tradycji biblijnej Asnefar bądź Asnappar– ostatni wybitny król Asyrii z dynastii Sargonidów; syn Asarhaddona; założyciel słynnej biblioteki w Niniwie; panował w latach 669-631 p.n.e.; pomimo rozruchów wewnętrznych utrzymał państwo w granicach od Zatoki Perskiej do Morza Śródziemnego.

Aszurbanipal przed objęciem rządów w kraju odebrał staranne wykształcenie. Inskrypcje przedstawiają go jako pierwszego władcę asyryjskiego (i jedynego), który posiadł umiejętność czytania i pisania:

Ja Aszurbanipal, twór boga Aszura i bogini Belit, książę dziedziczny posiadłem mądrość boga Nabu; opanowałem wszelką sztukę pisarską wszystkich mistrzów pisma, ilu ich jest (…)

Przypuszczalnie młody królewicz był pierwotnie przeznaczony do stanu kapłańskiego, gdzie poznał trudną zdolność posługiwania się pismem klinowym oraz nauczył się odczytywania tekstów akadyjskich i sumeryjskich. Umożliwiło mu to poznanie dziedzictwa kulturowego Sumeru i Babilonii.

Asarhaddon po utracie najstarszego syna, który poległ w 672 p.n.e. dążył do wyjaśnienia kwestii dziedziczenia tronu spośród swoich pozostałych synów zawierając tzw. traktaty wasalne potwierdzone przez arystokrację asyryjską oraz plemiona Medów. Do tego momentu monarchia asyryjska nie precyzowała kwestii następstwa tronu aktami prawnymi, ponieważ przyjętą praktyką dotychczas było obejmowanie władzy przez najstarszego syna panującego. Traktat ten określał zasady objęcia władzy: przez starszego syna Szamasz-szum-ukina w Babilonii oraz młodszego Aszurbanipala w Asyrii po śmierci Asarhaddona, który domagał się od swoich poddanych wypełnienia jego woli, pomoc jego synom w objęciu tronów i zachowania im wierności. Wszystkie te klauzule zostały obłożone przysięgami na bogów i miały zagwarantować pokojową sukcesję. Zapobiegliwość władcy miała uchronić państwo i dynastię Sargonidów przed wstrząsami i rozłamem jakie towarzyszyły w momencie objęcia władzy samemu Asarhaddonowi, którego ojciec Sanherib został zamordowany przez starszych braci króla.

Pizystrat

Tyran Aten w latach 561-527 p.n.e.. Dynastia Pizystratydów (on oraz jego synowie, Hipparchos i Hippiasz) panowała w Atenach do 510 p.n.e.

Był jednym z tyranów ateńskich od 560 r. p.n.e. Popierany przez ubogich mieszkańców Attyki, szczególnie tzw. diakroi („górali”). Dojść do władzy pomogły mu zyski z jego kopalni złota. Odegrał w historii tej polis ważną rolę. Przejął władzę po Solonie, albowiem ten nie wprowadził równowagi wewnętrznej w państwie. Kluczowe było jednak upozorowanie przez Pizystrata zamachu na jego osobę. Rzekomo raniony, zaapelował o przyznanie mu gwardii przybocznej. Z nią zdobycie władzy poszło mu już bezproblemowo.

Popierał rozwój rzemiosła i handlu. Był przywódcą stronnictwa diakrów (małorolnych górali). Zabraną arystokratom ziemię oddał rolnikom. Dla polepszenia sytuacji rolników wprowadził pożyczki państwowe, ulgi podatkowe, ustanowił także sędziów gminnych, którzy objeżdżali dany region, aby mieszkańcy Attyki nie tracili czasu na podróż do miasta. Dążąc do centralizacji państwowej, wprowadził na terenie całego państwa podatek dochodowy (wynoszący dwudziestą część plonów) i stałą armię. Podobnie jak inni tyrani, Pizystrat popierał rozwój kultury; zasłynął jako opiekun sztuk pięknych. M.in. dzięki jego staraniom zostały zebrane i spisane, przekazywane dotąd jedynie ustnie, homerowskie Iliada i Odyseja. Pod patronatem tyrana rozwijała się poezja i sztuka – w tym czasie w Atenach narodził się grecki dramat.

Za jego czasów wprowadzono święta państwowe – Wielkie Dionizje oraz Panatenaje ku czci Ateny. Do tej pory Panatenaje odbywały się co roku, od czasów panowania Pizystrata jedynie co cztery lata, nabrały one jednak charakteru „ogólnopaństwowego” (na wzór igrzysk olimpijskich). Podczas tych świąt oprócz konkurencji sportowych organizowano zawody recytatorskie i muzyczne.

Panowanie Pizystrata musiało być powszechnie akceptowane, na co wskazuje fakt pokojowego i bezproblemowego przejęcia władzy przez jego synów.

Marcus Tullius Tiro

Tyron (ur. 103 p.n.e. w Arpino – zm. 4 p.n.e.), wyzwoleniec Cycerona, przyjaciel i sekretarz pisarza. Po śmierci Cycerona przeniósł się do wsi w rejonie Pozzuoli, gdzie zmarł w wieku 99 lat. Autor niezachowanej biografii Cycerona. Prowadząc notatki Cycerona posługiwał się tzw. „znakami tirońskimi” (notae Tironianae), które były pierwszą formą stenografii.

Zenodot z Efezu

Grecki poeta, gramatyk i filolog. Uczeń Filetasa z Kos, wychowawca króla Egiptu Ptolemeusza II Filadelfosa – mianowany przez niego pierwszym dyrektorem Biblioteki Aleksandryjskiej (od ok. 269 p.n.e.). Uznawany za ojca filologii oraz autor pierwszego krytycznego wydania Iliady i Odysei Homera oraz Teogonii Hezjoda.

Prace Zenodota zaginęły i znane są tylko z późniejszych relacji.

Krates z Mallos

Grecki bibliotekarz i gramatyk władcy Pergamonu, uznawany za twórcę pierwszego globusa. Główny przedstawiciel szkoły w Pergamonie, interpretował alegorycznie Homera. Jako wysłannik króla Attalosa II do Rzymu w 168 p.n.e., zapoczątkował swymi wykładami studia gramatyczne.

Arystofanes z Bizancjum

Uczeń Eratostenesa i nauczyciel Arystarcha z Samotraki. Do jego najważniejszych dzieł należą:

• krytyczne wydania dzieł Homera
• O kurtyzanach w Attyce

Przypisuje się mu również wprowadzenie zapisu akcentów w piśmie greckim. Arystofanes został ok. roku 197 p.n.e. piątym dyrektorem Biblioteki Aleksandryjskiej.

Arystarch z Samotraki

Urodził się w roku 216 p.n.e.,  zmarł w 144 p.n.e.,  grecki gramatyk, uczeń Arystofanesa z Bizancjum. Uznawany jest za twórcę krytyki literackiej – był autorem ponad 800 komentarzy do utworów poetyckich. Po śmierci swego nauczyciela został dyrektorem Biblioteki Aleksandryjskiej. Zmarł na wyspie Cypr, gdzie został dotknięty puchliną wodną i zagłodził się na śmierć.

Eratostenes

Grecki matematyk, astronom, filozof, geograf i poeta.

Wyznaczył obwód Ziemi (zob. opis eksperymentu) oraz oszacował odległość od Słońca i Księżyca do Ziemi. Twierdził, że, płynąc na zachód odGibraltaru, można dotrzeć do Indii. Jako pierwszy zaproponował wprowadzenie roku przestępnego, czyli wydłużonego o jeden dodatkowy dzień wkalendarzu.

Najważniejsze dzieła Eratostenesa to:

• Geographica – trzytomowe dzieło zawierające podstawy geografii matematycznej i geografii fizycznej (zachowane we fragmentach)
• Catasterismi – dzieło astronomiczne
• Peri komodias – rozprawa o dawnej komedii

Był również badaczem twórczości Homera – ustalił datę zdobycia Troi na rok 1184 p.n.e., czyli nieodbiegającą od współczesnych szacunków.

Podał sposób znajdowania liczb pierwszych – sito Eratostenesa. Przejął po Apolloniosie z Rodos zarządzanie Biblioteką Aleksandryjską.

W wieku 80 lat, nie mogąc pogodzić się z utratą wzroku, zagłodził się na śmierć.

Kallimach z Cyreny

Uważany jest za największego poetę tzw. epoki aleksandryjskiej, twórca pierwszej historii literatury.

Prawdopodobnie mógł być drugim bibliotekarzem Biblioteki Aleksandryjskiej. Sporządził jej dokładny katalog rzeczowy składający się ze 120 ksiąg i obejmujący całe właściwie znane wówczas piśmiennictwo nazwany Πίνακες Pinakes (Tablice). Starał się przy tym badać autentyczność katalogowanych dzieł literackich. Pomimo pewnej schematyczności jego katalog uznaje się za pierwszą historię literatury.

Jako poeta gustował głównie w drobnych formach literackich. Tworzył epigramy, hymny, epylliony, idylle i elegie dworskie, a szczególnie aitiologiczne, czyli uczone (wyjaśniające przyczyny powstania nazw, instytucji, kultów czy świąt). Lubował się w wyszukiwaniu najmniej znanych wersji mitów i na nich opierał swą twórczość. Jego pełna erudycji poezja wymagała wysiłku intelektualnego od czytelnika. Sporządził również jedną z list, prawdopodobnie najstarszą, siedmiu cudów świata. Do dziś zachowało się sześć jego hymnów i ponad sześćdziesiąt epigramów. Ponadto fragmenty innych utworów.

Twórczość Kallimacha naśladowali inni poeci aleksandryjscy, a później rzymscy, na przykład Katullus, a później Propercjusz. Imię Kallimacha przybrał Fillipo Buonaccorsi, XV-wiecznyhumanista włoski związany z Polską.

Apollonios z Rodos

Apolloniusz Rodyjski (początek III wiek p.n.e. – po 246 p.n.e.) – grecki poeta, trzeci dyrektor Biblioteki Aleksandryjskiej, zastapił na tym stanowisku Kallimacha z Cyreny. Najbardziej znane jego dzieło to poemat epicki w czterech księgach Argonautica opisujący dzieje mitologicznej wyprawy Jazona po złote runo i jego romansu z Medeą. Poemat ten łączy tradycyjne, nawiązujące do Homera wzorce poezji epickiej (tematyka bohaterska, połączenie świata bogów i ludzi, nawiązania do epizodów znanych z Homera) z elementami nowej, aleksandryjskiej poetyki (znacząca rola tematyki miłosnej, zamiłowanie do scen rodzajowych, uczoność i erudycyjność).