Architektura starożytnej Mezopotamii

W Mezopotamii na terenach między Eufratem i Tygrysem, niemal równolegle z państwem egipskim, rozwinęła się samodzielnie 3000 lat p.n.e., kultura asyryjsko-babilońska.

Świątynie ku czci bogów wznoszono z cegły na podstawach o rzucie prostokątnym. Mury zewnętrzne zdobiono płaskorzeźbami zwierząt m.in. byków, orłów, lwów i bogato inkrustowano. Bryłę budowli stawiano na platformie. Budowano obszerne pałace, które składały się z wielu pomieszczeń z osobnymi salami dla króla, dworu i haremu, których ściany bogato inkrustowano rysunkami postaci ludzi i zwierząt.

Rozwój i poziom architektury perskiej przedstawiają zachowane stosunkowo nieliczne ruiny grobowców i pałaców. Daje się zauważyć pewne powiązanie tej architektury z architekturą asyryjską, a nawet egipską.

Budowle monumentalne wznoszono z cegły suszonej, bądź też wypalanej, którą wiązano spoiwem asfaltowym. Stropy budowano płaskie bądź sklepione. W architekturze perskiej oprócz gliny stosowano miękki kamień wapienny występujący na tamtych terenach.

Architektura starożytnego Egiptu

O rozwoju Formującej się kultury starożytnego Egiptu świadczą odkrycia sięgające czasów czwartego tysiąclecia przed naszą erą. Pozwalają one śledzić rozwój społeczeństwa w dolinie Nilu, którego sztuka była jedną z najwspanialszych, a monumentalna architektura kamienna przetrwała tysiąclecia jako świadectwo jego potęgi i wielkości.

Sprzed tysięcy lat zachowały się do naszych czasów zabytki architektury i dzieła sztuki Egipcjan, relikty kultu sakralnego, przykłady piśmiennictwa, przybory kosmetyczne i przedmioty użytku codziennego. Do dzisiejszego czasu zachowały się grobowce, w których kult religijny nakazywał chowanie zmarłych. Groby faraonów kryły się w skalistych masywach wzgórz i były rozsiane na piaskach pustyni wzdłuż doliny Nilu.

Materiałami budowlanymi stosowanymi do wznoszenia domów mieszkalnych w Egipcie były: ił z rzeki Nil, glina suszona na słońcu, trzcina oraz drewno z którego wykonywano przede wszystkim elementy konstrukcyjne budynku. Domy nie miały otworów okiennych. Pomieszczenia świątyń przekrywano stropami płaskimi, wykonanymi z dużych płyt kamiennych. Grobowce wolno stojące, których pierwowzorem były kuchary, miały formę mastady (ławy) które wznoszono z cegieł i bloków skalnych o lekko pochylonych ścianach w przekroju miały kształt trapezu.

Architektura starożytnej Grecji

Tereny, na których rozpoczął się rozwój kultury narodu o dziejach najstarszych w całej Europie, grupują się na wyspach i wybrzeżach Morza Egejskiego.
Ogniskiem kultury egejskiej, zwanej także kreteńsko-mykeńską, była przede wszystkim wyspa Kreta. Kulturę tą dzielimy na trzy zasadnicze ośrodki kulturowe:

KULTURA KRETEŃSKA – miała swój główny ośrodek na Krecie, rozwijała się od neolitu – okresu kamienia gładzonego, przeobraziła się stopniowo w cywilizację okresu metalu, zwaną okresem minojskim od imienia rozsławionego greckimi mitami króla Minosa.

KULTURA TROJAŃSKA – odkryte pozostałości budownictwa mieszkalnego na tych terenach są prototypami greckiego domu mieszkalnego a następnie świątyni greckiej. Układ tego pierwowzoru zwanego megaronem przedstawia prostokątną izbę, czasem zaokrągloną z jednej strony ogniskiem umieszczonym pośrodku.

KULTURA MYKEŃSKA – miała swój główny ośrodek w mieście Mykeny położonym na wschodzie Półwyspu Pelopońskiego.

Mury pałaców budowano z surowej cegły ułożonej na tłuczniu kamiennym lub na ciosach kamiennych. Niekiedy dolne partie murów wykładano wielkimi płytami kamiennymi a kondygnacje wyższe wznoszono z obrobionego kamienia. W celu wzmocnienia murów stosowano szkielet drewniany oraz przekładki z drewna.
Ściany świątyń wznoszono z gładkich obrobionych ciosów. Warstwy układanego kamienia były wyrównane do poziomu. Spoiny dopasowano jak najściślej, aby były mało widoczne. Początkowo jako materiału budowlanego używano drewna. W konstrukcjach okresu staroarchaicznego oprócz drewna spotyka się także glinę, cegłę z wysuszonej gliny i kamieni. W starożytnej Grecji nie stosowano zaprawy a duże kamienie łączono żelaznymi poziomymi klamrami.
Grecy ukształtowali formy trzech podstawowych porządków :

• PORZĄDEK DORYCKI – charakteryzuje się dużymi wymiarami kolumn o surowym kontuarze. Jest to porządek, w którym kolumny nie mają bazy i stoją bezpośrednio na stylobacie, są proste w rysunku jak i konstrukcji.
• PORZĄDEK JOŃSKI – reprezentuje formę subtelniejszą i finezyjną, ozdobniejszy kształt, bogatszy i delikatniejszy rysunek. Jest on zdecydowanie smuklejszy od porządku doryckiego. Belkowanie jest lżejsze w rysunku, mocniej dekorowane.
• PORZĄDEK KORYNCKI– jest jeszcze bardziej rzeźbiarski i dekoracyjny niż porządek joński. Zdecydowana różnica występuje w rysunku głowicy, która ma kształt kielicha uformowanego z ustawionych w dwóch rzędach liści akantu.

Architektura starożytnego Rzymu

W dziedzinie architektury Rzymianie przejęli od Etrusków umiejętność konstruowania kopulastych budowli z cegły lub ciosów kamiennych. Wykonywano je na zasadzie tzw. fałszywego sklepienia, powstającego przez stopniowe wysuwanie poszczególnych warstw cegieł lub kamieni.

Oprócz umiejętności wykonywania sklepienia kopułowego i kolebkowego Rzymianie przejęli od Etrusków znajomość konstruowania łuków a z form architektonicznych – głowicę toksańską. Jako materiał stosowano drewno, cegłę i kamień ciosowy oraz beton, który znalazł szerokie zastosowanie. Beton rzymski cechuje niezwykła trwałość oraz wodoodporność. Budowle szczególnie reprezentacyjne wykonywano jednak z kamienia. Rzymianie konstruowali między kolumnami i pilastrami element niosący – zwany łukiem. Łukowe przekrycie otworu mające charakter konstrukcyjny tworzy łęk, wykonywano je z cegły lub kamieni.

Sklepienie kolebkowe – ma kształt połowy walca przeciętego w osi poziomej. Układa się je z ciosowych klińców, zgodnie z zasadą wiązania z mijaniem się spoin. Kolebka opiera się na podłużnych murach przejmujących obciążenie, przenoszone od rozporu sklepienia.

Sklepienie krzyżykowe – powstało z przenikania się pod kątem 90 złożonych na kwadracie dwóch sklepień kolebkowych o jednakowej wysokości i rozpiętości.

Sklepienie półkoliste – sklepienie to powstało przez zbieżne ku środkowi ułożenie klińców, tworzących podniebienie o kształcie połowy kuli. Podstawą jego jest mur pełny, założony na obwodzie koła lub ośmiokąta.

Historia kodeksu

Pierwowzorem kodeksu były wiązki tabliczek drewnianych zwanych przez Rzymian caudex (kloc drzewny). Zamiast zwijać kartkę wystarczało ją przełamać i złożyć. Kilka lub kilkanaście takich przełamanych kart poskładanych jedna w drugą tworzyło pierwsze kodeksy. Zszywano je jeszcze aby się nie rozsypały. Jednak im więcej arkuszy wchodziło w skład kodeksu tym trudniej było go zamknąć. Początkowo do takich kodeksów stosowano papirus, okazało się jednak, że karta papirusowa była zbyt cienka i giętka, a przez to narażona na zniszczenie. Zaczęto więc stosować pergamin, który jak się okazało był odpowiedniejszym materiałem dla takiej formy książki.

W drugiej połowie I w. n.e. kodeks stał się ważnym elementem rozpowszechniania literatury wśród biedniejszej warstwy społeczeństwa, podczas gdy zwój papirusowy był nadal faworyzowany przez zamożnych kolekcjonerów. W V w. p.n.e. kodeks zyskał przwagę nad zwojem. Zdecydowały o tym: niska cena i poręczność kodeksu. Najpierw wykorzystywali go prawnicy w codziennej pracy, potem stał się głównym nośnikiem literatury chrześcijańskiej. Zwój stosowano jeszcze w IV w. n.e. utrwalając na nim głównie literaturę świecką.

Najstarsze kodeksy pergaminowe jakie przetrwały do naszych czasów pochodzą z IV w. n.e. Kodeksy dzieliły się na jednoskładkowe i wieloskładkowe. Jednoskładkowe, gdy jedną kartę wkładano w drugą, wieloskładkowe, tzn. całość kodeksu dzielono na szereg składek złożonych z dwóch lub więcej kart. Kodeksy jednoskładkowe były mniej poręczne od wieloskładkowych, przy większej liczbie kart nie zamykały się, a karty zewnętrzne musiały być szersze niż wewnętrzne aby zachować równy brzeg. Taką budowę posiada większość koptyjskich i greckich kodeksów papirusowych.

W pierwszych kodeksach stosunek szerokości karty do jej wysokości wynosił 1:1 (czyli strona była kwadratowa), od V w. przeważa stosunek 2:3 (np. kodeks Menandra).

Starożytne narzędzia pisarskie

W Mezopotamii pismo klinowe powstawało wskutek wyciskania znaków bambusowymi pałeczkami na mokrych glinianych tabliczkach, które potem suszono w promieniach słońca. Zapis polegał na stawianiu pionowych i poziomych kresek, jedna obok drugiej, co w rezultacie dawało różne znaczenia.

W zależności od tego jaki rodzaj kreski chciano uzyskać stosowano trzy rodzaje rylców:

• trójkątny – do rysowania kątów;
• wyżłobione – do tworzenia gwoździ;
• zaokrąglone – do pisania liczb;

Grekom tak jak i Rzymianom ten sposób pisania nie przypadł do gustu, dla nich tabliczki były zbyt ciężkie. Dlatego znaleźli sobie inne podłoże. O wiele lżejsze okazały się tabliczki drewniane pokryte woskiem, niekiedy pomieszanym
ze smołą, aby nadać ciemną barwę i otoczone ramką. Do pisania na tabliczkach służyły stylusy, które przypominały duże gwoździe. Najczęściej wykonane były
z metalu, drewna lub twardej trzciny. Wielką zaletą takiego sposobu pisania było to, że tabliczkę można było ponownie zapisywać po uprzednim starciu warstwy wosku.

Jedna tabliczka nie mogła pomieścić wystarczającej ilości tekstu,   dlatego zaczęto wiązać je przez otwory wiercone w ramie. Dwie związane tabliczki zw. dyptychem, trzy – tryptychem, powyżej trzech – poliptychem. Zbiór związanych tabliczek przypominał pień drzewa –  caudex, stąd wzięła się nazwa późniejszej postaci książki.

Najbardziej rozpowszechnionym materiałem pisarskim,  jakiego używali starożytni Egipcjanie, był kamień. Hieroglificzne inskrypcje wykuwano na ścianach świątyń, grobowców, na posągach stelach, urnach przy pomocy ostrych rylców.

Chińczycy kreślili swoje dziwne ale jednocześnie pełne wdzięku i lekkości  znaki przy użyciu pędzelków z giętkiego włosia związanego jedwabną nitką. Najbardziej powszechnymi materiałami pisarskimi były: drewno, bambus, kości do czasu kiedy wpadli na pomysł jak produkować papier.

Historia pergaminu

Już Egipcjanie utrwalali swe myśli na skórze, najstarsze zabytki pochodzą z 2000 r. p. Chr., także Żydzi, Persowie i Grecy znali i używali oczyszczonej z włosia skóry zwierzęcej jako materiału pisarskiego. Dopiero w okresie hellenistycznym, ok. III/II w. p.Chr. udoskonalono proces tworzenia skórzanego materiału do pisania, początkowo na wybrzeżu Azji Mniejszej, a zdaniem rzymskiego uczonego z I w. p.Chr. – Warrona, w Pergamonie. Dzięki Herodotowi wiemy, że Grecy jońscy nazywali „książki” pisane na skórze diphterai (grec. „skóra”), nazwa „pergamin” przyjęła się dopiero ok. IV w. n.e. Rzymianie „skórzane” strony nazywali membrana. Popularność skóry jako podkładu piśmienniczego wiąże się prawdopodobnie ze współzawodnictwem, jakie istniało między królami Egiptu i Pergamonu, dotyczące rozwoju dwu „konkurencyjnych” bibliotek starożytności. Ptolemeusz wstrzymał eksport papirusu dla biblioteki Attalidów (Pergameńskiej), co miało zahamować jej rozwój. To jednak nie przyniosło mu oczekiwanych rezultatów, gdyż pergameńczycy importowany papirus zastąpili materiałem własnej produkcji – skórą, specjalnie przygotowaną i poddaną obróbce technicznej.

Pergamon powstał w 283 r. p.Chr. i już za czasów Attalosa I (241-197 r. p.Chr.) istniała tam biblioteka, ale dopiero syn wspomnianego już Eumenesa II zbudował mury biblioteki, którą stanowiła czytelnia, sala kolumnowa z posągiem bogini oraz przyległe trzy sale magazynowe z regałami zapełnionymi zwojami. Według Atenajosa i Dionizego z Halikarnasu zbiory były skatalogowane w tzw. Pinakes (prawdopodobnie wzorowanych na aleksandryjskich). Pergamon był prężnie rozwijającym się ośrodkiem naukowym, uczeni pergameńscy nawiązywali do filozofii stoickiej. Dzięki wytrwałej akcji biblioteka zgromadziła do czasów Cezara około 200 tysięcy ksiąg.

ergamin wyrabiano ze wszystkich rodzajów skór, ale najczęściej używano skór cielęcych, owczych i kozich.
Skórę moczono przez kilka dni w wodzie wapiennej i usuwano sierść przez zeskrobywanie ostrym narzędziem , następnie znowu moczono, garbowano substancją roślinną i suszono na drewnianych ramach. Po tych zabiegach, na koniec, żeby skóra była gładka, skrobało się ją ciężkim nożem, a następnie pocierano pumeksem (Rys. 1), zaś w okresie późniejszym wybielano, posypując warstwą sproszkowanej kredy (blichowanie). I tym sposobem skóra stawała się miękka, elastyczna i biała. Tak przygotowaną skórę zaczęto nazywać pergaminem, był to materiał najtrwalszy ze wszystkich dotychczas wynalezionych. Miał on dużo większe zalety od papirusu, przede wszystkim był trwalszy, gładszy i jaśniejszy, a co najważniejsze do pisania i iluminowania nadawały się obie karty. Początkowo używano go w formie zwoju, to właśnie stało się przyczyną jego początkowo małej popularności, zwój papirusowy mógł być o wiele dłuższy od pergaminowego, gdyż ten drugi był ograniczony wielkością skóry. Pergamin zyskał popularność dopiero gdy przyjął postać kodeksu. Można go było łatwiej składać i nie łamał się przy zszywaniu. Do małych modlitewników, podróżnych Biblii używano cienkiego jak bibułka welinu, który był wyrabiany ze skórek embrionów lub świeżo urodzonych jagniąt (charta non nata, virginea).

Początkowo wyrobem pergaminu zajmowały się głównie klasztory. Natomiast od XII wieku, w miarę powstawania miast – zawodowi pergaminiści (pergaminarii, pergamentarii, membranarii), którzy byli związani z malarskim bractwem cechowym Św. Łukasza (w Krakowie istnieli już w 1396 r.).

Rozróżniano dwa gatunki:
p o ł u d n i o w y (włoski, charta italica)
p ó ł n o c n y (niemiecki, charta theutonika)

Południowy wyrabiany był we Włoszech, Hiszpanii i płd. Francji z delikatnej skóry, cieńszej, dokładnie wyprawionej i wygładzonej tylko z jednej strony, druga strona pozostawała chropowata i żółta.
Pergamin północny pochodził z płn. Francji, Niemiec, Polski i Węgier, był o wiele grubszy od poprzedniego i wyprawiano go z obu stron jednakowo. We wczesnym średniowieczu używano do wyjątkowo cennych ksiąg pergaminu barwionego zwykle purpurą, na którym pisano złotą lub srebrną farbą. Na pergaminie pisano początkowo trzciną, a około V w. n.e. piórami ptaków, najczęściej gęsimi były one specjalnie przygotowane, czyli ścięte i rozszczepione na końcu. Ważną zaletą pergaminu była możliwość usuwania z niego pisma i ponownego wpisania nowego tekstu – takie rękopisy nazywa się palimpsestami (na nowo wygładzony). Z racji wysokiej ceny, w średniowieczu często stosowano taki proceder. Inną zaletą pergaminu była ogólna dostępność materiału potrzebnego do jego wykonania.

Na początku używano go do pisania listów, dokumentów i notatek, z czasem doceniono wartość pergaminu i użyto go do ksiąg, upłynęły jednak trzy wieki zanim w pełni wyparł on „egipskiego konkurenta”.

Historia papieru

Jak wiele rzeczy używanych w życiu codziennym, także papier wynaleziono przypadkiem. Po raz pierwszy otrzymano go w Chinach, jako pozostałość po myciu jedwabnej waty, czynność tę wykonywano na matach. Polegała ona na zwilżaniu i ubijaniu jej kijami. Po zdjęciu waty na tychże matach osadzał się cienki nalot, który po wyschnięciu nadawał się do pisania. Ponieważ jadwab był bardzo drogi Chińczycy zastąpili go włóknami roślinnymi (np. łykiem morwy) i szmatami lnianymi.
Wynalezienie tych składników do produkcji materiału pisarskiego przypisuje się Tsai Lunowi około roku 107 n.e. Masa papierowa składała się z włókien tkanin miażdżonych i tłoczonych w cienkie arkusze. Była to produkcja polegająca na powtórnym zużyciu tkanin, później dodano do składników włókna roślinne, oraz inne surowce (np. stare sieci rybackie). Nowy materiał rozpowszechnił się bardzo szybko dzięki zapoznaniu z nim cesarza. Tajemnica produkcji papieru była zazdrośnie strzeżona prez prawie 700 lat .
Mimo to ok. 750 r. Arabowie nauczyli się jego wytwarzania od jeńców chińskich, ujawniając tajemnicę produkcji innym krajom ze świata arabskiego. Prawdopodobnie już w III wieku składniki do wytwarzania papieru znali Koreańczycy. W VI wieku umiejętność tę posiedli Japończycy, którym tajemnicę wytwarzania papieru zdradził koreański mnich Doncho. Japoński papier, niedługo po tym, stał się lepszy jakościowo od koreańskiego. W IX w. istniało w Japonii ponad 40 warsztatów produkujących papier wysokiej jakości m.in. z kory drzew kozo, mitsumata i krzewu gampi.

W wiekach od VII do IX materiał ten wyrabiano także w Iranie, Indiach i Arabii. Poprzez migrację ludów droga papieru obiegła cały świat. Do Europy dotarł jedwabnym szlakiem, który biegł przez Azję Środkową, Persję, Egipt, Afrykę i Hiszpanię. Tu w 1154 r. zbudowano pierwszą papiernię.

Niezależnie od Chin w Ameryce Środkowej w plemieniach Majów wyrabiano materiał papierniczy z kory i łyka dzikiego figowca.

Do Polski papier dotarł ok. XV wieku.

Assurbanipal

Aszurbanipal, Asurbanipal, w tradycji greckiej Sardanapal, w tradycji biblijnej Asnefar bądź Asnappar– ostatni wybitny król Asyrii z dynastii Sargonidów; syn Asarhaddona; założyciel słynnej biblioteki w Niniwie; panował w latach 669-631 p.n.e.; pomimo rozruchów wewnętrznych utrzymał państwo w granicach od Zatoki Perskiej do Morza Śródziemnego.

Aszurbanipal przed objęciem rządów w kraju odebrał staranne wykształcenie. Inskrypcje przedstawiają go jako pierwszego władcę asyryjskiego (i jedynego), który posiadł umiejętność czytania i pisania:

Ja Aszurbanipal, twór boga Aszura i bogini Belit, książę dziedziczny posiadłem mądrość boga Nabu; opanowałem wszelką sztukę pisarską wszystkich mistrzów pisma, ilu ich jest (…)

Przypuszczalnie młody królewicz był pierwotnie przeznaczony do stanu kapłańskiego, gdzie poznał trudną zdolność posługiwania się pismem klinowym oraz nauczył się odczytywania tekstów akadyjskich i sumeryjskich. Umożliwiło mu to poznanie dziedzictwa kulturowego Sumeru i Babilonii.

Asarhaddon po utracie najstarszego syna, który poległ w 672 p.n.e. dążył do wyjaśnienia kwestii dziedziczenia tronu spośród swoich pozostałych synów zawierając tzw. traktaty wasalne potwierdzone przez arystokrację asyryjską oraz plemiona Medów. Do tego momentu monarchia asyryjska nie precyzowała kwestii następstwa tronu aktami prawnymi, ponieważ przyjętą praktyką dotychczas było obejmowanie władzy przez najstarszego syna panującego. Traktat ten określał zasady objęcia władzy: przez starszego syna Szamasz-szum-ukina w Babilonii oraz młodszego Aszurbanipala w Asyrii po śmierci Asarhaddona, który domagał się od swoich poddanych wypełnienia jego woli, pomoc jego synom w objęciu tronów i zachowania im wierności. Wszystkie te klauzule zostały obłożone przysięgami na bogów i miały zagwarantować pokojową sukcesję. Zapobiegliwość władcy miała uchronić państwo i dynastię Sargonidów przed wstrząsami i rozłamem jakie towarzyszyły w momencie objęcia władzy samemu Asarhaddonowi, którego ojciec Sanherib został zamordowany przez starszych braci króla.

Historia papirusu

Roślina ta, zwana przez starożytnych Greków papyros, jest związana z Egiptem. Zarastała niegdyś górną deltę Nilu, szczególnie miejsca wilgotne, osiągała wysokość kilku metrów. Dziś trzcina papirusowa rośnie w małych ilościach w Palestynie i Syrii, a w Europie w Kalabriii na Sycylii. Większość informacji na temat papirusu zawdzięczamy Teofrastowi (IV/III w. p.n.e.), oraz Pliniuszowi Starszemu (I w. n.e.). Korzeni rośliny używano m.in. do wyrobu naczyń domowych, z łodyg sporządzano łodzie, żagle, maty, powrozy i odzież. Ciekawostką jest fakt, iż papirus był nawet spożywany, w stanie surowym lub gotowanym. Jednak najważniejsze dla współczesnych badaczy było stosowanie papirusu jako materiału piśmienniczego.

Najstarsze zachowane zabytki piśmiennictwa na papirusie pochodzą z trzeciego tysiąclecia p.n.e. a ściślej z ok. 2400 r. p.n.e., prawdopodobnie wtedy już był powszechnie używany jako nośnik tekstu (być może także jako potrawa). Do produkcji materiału piśmienniczego używano łodygi rośliny, która ma trójkątny przekrój, miąższ krajano na paski w miarę możliwości cienkie i jak najszersze. Następnie układano je gęsto obok siebie na desce zwilżonej wodą, starano się by brzegi pasków nachodziły na siebie. Na tę warstwę kładziono w porzek drugą, po czym obcinano wystające końce. Całość sklepywano w wyniku czego powstawał spójny arkusz, który później suszono na słońcu. Gotowe arkusze sklejano ze sobą brzegami za pomocą kleju wykonanego z mąki, wody i octu, nastepnie wygładzano aż do połysku muszlą względnie kością słoniową. W ten sposób powstawał zwój, na który składało się ok. 20 arkuszy, które jeszcze powlekano klejem dla lepszej przejrzystości pisma. Wysokość zwoju sięgała najczęściej od 15 do 18 cm, jednak zachowały się egzemplarze znacznie wyższe.

Istniało kilka gatunków papirusu:

hieratyczny – do zapisywania tekstów religijnych, zw. augustowskim, o jasnym odcieniu,
kupiecki – do pakowania towaru, tym samym nie nadający się do pisania, koloru brunatnego.
O gatunku papirusu decydowały szerokość karty (hieratyczny miał 26 cm szerokości, kupiecki – 12 cm) oraz jakość surowca (lepsze gatunki sporządzano z warstw wewnętrznych łodygi, gorsze – z zewnętrznych). Im cieńsze arkusze posiadał zwój tym był cenniejszy, zwracano także uwage na jaskrawość i gładkość powierzchni, która zapewnić miała dobrą czytelność pisma (jak widać już Starożytni dbali o odpowiedni wystrój książki). Technika wytwarzania papirusu utrwaliła się jeszcze w 3 tysiącleciu p.n.e. i pozostała nie zmieniona do czasów późniejszych (Zob. współcześnie wykonaną kartę papirusową).

Egzemplarze najstarszych zwojów, pochodzących z 3 tysiąclecia p.n.e., zachowały do dziś miękkość i giętkość umożliwiającą ich zwijanie i rozwijanie. Papirusy te, zawdzięczają przetrwanie wyjątkowo korzystnym warunkom klimatycznym, jakie panowały w Egipcie oraz dzięki temu, iż były krótko używane. Zdezaktualizowane dokumenty i listy wędrowały na śmietnik (zbiórek makulatury wówczas jeszcze nie organizowano) lub używano ich jako materiał do owijania mumii w grobowcach. Teksty literackie często umieszczano ze zmarłym w sarkofagu, gdzie mogły doczekać czasów współczesnych.

Zarówno pisarze egipscy, jak i ci którym przyszło przelewać myśli na papirus zdecydowanie faworyzowali jedną stronę zwoju, tą której włókna biegły poziomo. Nazywano ją recto, stronę odwrotną zaś – verso. Strona recto znajdowała się wewnątrz zwoju, podczas gdy strona nie zapisana na zewnątrz. Taki zwyczaj ukształtował się jednak w pózniejszym okresie, początkowo bowiem traktowano obie strony jednakowo.

Tekst ze zwoju odczytywano rozwijając jedną stronę, a zwijając drugą, treść ujęta był w formie stronic, które odsłaniano stopniowo podczas czytania. Prawdopodobnie papirus był drogim materiałem, szczególnie od kiedy zaczęto go eksportować m.in. do Grecji i Rzymu. Zwój papirusowy dotarł do Grecji ok. VII w. p.n.e.Najstarszy zwój grecki datowany jest na IV w. p.n.e.

W Grecji, gdzie nadano mu formę kodeksu (do czego się jednak nie nadawał) papirus przeżywał swój renesans. Używano tu również tzw. chartes – czyli nie zapisanych kartek papirusu. Zapisaną kartę nazywano biblion. Zwój papirusowy nazywano w Grecji kylindros, a w Rzymie volumen.

Pod koniec XIX wieku za sprawą dwóch niestrudzonych poszukiwaczy i badaczy papirusów z Oxfordu: Bernarda P. Grenfella i Artura Hunta, powstała nowa nauka zwana papirologią.